ZSM-afdoening

Wat is dat nu, ZSM-afdoening? ZSM staat voor “zo snel mogelijk” en is bedoeld voor veelvoorkomende kleine criminaliteit, zoals diefstal, bedreiging, vernieling enzovoorts. Als een verdachte wordt aangehouden, wordt hij verhoord door de politie en een speciale tak van het OM (Openbaar Ministerie) kan dan beslissen om een zaak snel af te doen door bijvoorbeeld een boete op te leggen.

Daarover is de laatste tijd veel discussie, ook in de Tweede Kamer. Het betekent namelijk dat de opsporing van verdachten, het onderzoek naar de verdachten en de uiteindelijke straf allemaal wordt bepaald door één organisatie: het OM. En dat is niet wenselijk, omdat er geen controle is op die organisatie. De straf die uiteindelijk wordt opgelegd, is een voorstel door het OM aan een verdachte en heet een strafbeschikking. Als je het niet eens bent met de strafbeschikking, bestaat er wel een mogelijkheid om jouw zaak aan een rechter voor te leggen, dat heet verzet instellen. Dit moet je dan wel binnen veertien dagen na ontvangst van de strafbeschikking doen.

Wat veel mensen ook niet weten, is dat als je akkoord gaat met een strafbeschikking, dit op je strafblad komt te staan. Ook daarover is in de Tweede Kamer discussie geweest, omdat in de strafbeschikking staat dat er een aantekening van de strafbeschikking wordt gemaakt op jouw justitiële documentatie. Maar er zijn maar weinig mensen die weten dat ‘justitiële documentatie’ en ‘strafblad’ precies hetzelfde zijn. Het zou het OM sieren om in de strafbeschikking duidelijk te beschrijven dat je een strafblad krijgt als je akkoord gaat met een strafbeschikking.

Waar verder veel kritiek op is gekomen, is dat in bijna een kwart van de zaken waarin het OM een strafbeschikking heeft opgelegd en een verdachte verzet instelt bij de rechter, de zaak eindigt in vrijspraak. Dat is verontrustend, omdat dat betekent dat er veel mensen zijn die voor niets een strafblad hebben met alle gevolgen van dien (bijvoorbeeld bij de aanvraag van een VOG). Ook blijkt dat een groot deel van de verdachten die verzet hebben ingesteld, uiteindelijk door de rechter een lagere straf opgelegd krijgen dan eerder in de strafbeschikking door het OM is aangeboden. Het loont dus in veel gevallen om verzet in te stellen tegen een strafbeschikking.

Op aandringen van een aantal partijen in de Tweede Kamer is daarom besloten dat vanaf 1 oktober 2019 altijd een advocaat wordt ingeschakeld om te adviseren in deze ZSM-afdoening. Over hoe dit in de praktijk vormgegeven gaat worden, wordt nu nog overleg gepleegd. Het ziet er nu naar uit dat een advocaat fysiek aanwezig is op een politiebureau, waar een beslissing wordt genomen over een strafbeschikking, zodat de advocaat daarover kan adviseren. Dit zal waarschijnlijk op korte termijn al getest worden.

Dat houdt in dat vanaf 1 oktober 2019 er altijd een advocaat zal meekijken bij het opleggen van een strafbeschikking, als een soort van controlemiddel op het OM, dat dan niet meer zonder toezicht straffen kan opleggen.  

Dit artikel is eerder verschenen in “De Uitstraling, week 23 2019.