Verschoningsrecht
In het Nederlandse strafrecht zijn getuigen heel belangrijk. Maar in Nederland verlopen getuigenverhoren niet zoals je ziet in Amerikaanse series, waarbij getuigen tijdens de zitting worden opgeroepen en zij worden gehoord door de officier van justitie en de advocaat.
In Nederland kun je als getuige door de politie opgeroepen worden of door de rechter.
Wanneer je door de rechtbank voor een strafzaak wordt opgeroepen als getuige, ben je verplicht te verschijnen. Ook als je in dezelfde zaak verdachte bent of als je familie bent van de verdachte. Kom je niet naar de zitting, dan kan de rechter bepalen dat je wordt opgehaald door de politie. Word je opgeroepen om bij de politie als getuige te komen, dan ben je niet verplicht te verschijnen.
Word je als getuige door een rechter gehoord, dan ben je verplicht antwoord te geven op alle vragen die door de rechter, officier van justitie of advocaat gesteld worden. Je moet eerlijk antwoorden, omdat je onder ede staat. Ben je niet eerlijk, dan kun je direct aangehouden worden wegens meineed.
Voor het getuigenverhoor vraagt de rechter altijd of je familie bent van de verdachte. Dat heeft te maken met verschoningsrecht. Familie hoeft zijn naasten niet te beschuldigen van een strafbaar feit. Dus heb jij jouw vader, moeder, broer, zus, opa of oma een moord zien plegen en wordt er tijdens een getuigenverhoor gevraagd of jij dat gezien hebt, dan mag jij je op je verschoningsrecht beroepen. Het verschoningsrecht geldt voor alle bloed- of aanverwanten in de rechte lijn, familieleden tot en met de 3e graad, (ex-)echtgenoten en (ex-) geregistreerde partners. Het geldt dus niet voor samenwoners.
Familieleden die tot de 3e graad behoren zijn overgrootouders, achterkleinkinderen, neven en nichten (kinderen van broers of zussen) en ooms en tantes (broers of zussen van de ouders).
De reden dat op bepaalde vragen over familieleden geen antwoord gegeven hoeft te worden, is omdat familie belangrijker wordt gevonden dan waarheidsvinding in een strafzaak. Dat is ook wel logisch, want wanneer je bijvoorbeeld als broer of zus verplicht een getuigenverklaring zou moeten afleggen, dan zou je er wel eens voor kunnen zorgen dat je een bijdrage levert aan de veroordeling van die broer of zus. De relatie tussen de familieleden zou dan wel eens verstoord kunnen raken.
Het verschoningsrecht geldt zowel bij de politie als bij de rechter. Ik merk dat de politie vaak vergeet te zeggen of vragen of sprake is van een familieband en dat getuigen zich op hun verschoningsrecht kunnen beroepen. Wanneer je dit niet weet, zou het wel eens zo kunnen zijn dat je een familielid beschuldigd, terwijl je dat niet wilde. Dit kan dan later niet teruggedraaid worden.
Ook wanneer je zelf verdachte bent in een strafzaak, of je hebt zelf een strafbaar feit gepleegd maar je wordt toch opgeroepen als getuige, kun je je beroepen op je verschoningsrecht. Je bent namelijk niet verplicht om zelf mee te werken aan je eigen veroordeling, ook niet als je als getuige gehoord wordt!
